Rivieren: levensaders voor schippers, bewoners, boeren, delfstofwinners, natuurvorsers. In De Blauwe Draad ontmoet ik ze; hoe beleven ze de rivieren en hoe zien ze de toekomst? Volgens Ties Rijcken is ruimte nodig voor natuur die opstuwing van de rivier veroorzaakt, zoals jonge ooibossen. “De focus ligt teveel op waterstandsverlaging, terwijl de natuur veel baat kan hebben bij het verantwoord toestaan van waterstandsverhoging: Verticale Ruimte voor Riviernatuur”, zegt Ties. “Opstuwing is een taboe, de beleidslijn Grote Rivieren staat dat niet toe. Natuur wordt ingepast daar waar waterveiligheid dat toestaat, maar eigenlijk zou je de natuur centraal moet stellen en de waterveiligheid daarop aanpassen.”
Verticale Ruimte voor Riviernatuur
Kappen met kappen! Vegetatie in de Nederlandse uiterwaarden wordt streng gekapt en gemaaid om opstuwing te voorkomen. En dat terwijl de rivierdijken de komende decennia bijna allemaal worden versterkt: als opstuwing door riviernatuur in de dijkendimensionering wordt meegenomen krijgt de natuur de ruimte en dat is goed voor de biodiversiteit, CO2-opslag en ruimtelijke kwaliteit. Doordat de waterstanden in het nieuwe dijkeninstrumentarium minder zwaar aantikken dan voorheen, kost Verticale Ruimte voor Riviernatuur maar 1 à 2% meer.
Dit idee is ontwikkeld met onder andere WNF, Bureau Stroming en HKV Lijn in Water. De Volkskrant, Trouw, Rivierverhalen en anderen publiceerden er over. Tweedekamerlid Tjeerd de Groot bracht het in in het wetgevingsoverleg en voormalig IenW-minister Barbara Visser zegde een vervolgonderzoek toe. Spannend! IRM is aan zet…
Alle publicaties van Studio Ties over Verticale Ruimte voor Riviernatuur
De postzegelnatuur voorbij met motie 77
Bouwen met de natuur en waterveiligheid op nationaal niveau. Op het dossier overstromingsveiligheid speelt Bouwen met de Natuur zich vooral af op lokaal projectniveau: vooroevers, schelpriffen, bloemrijke dijken, ecologisch beheer. Small is beautiful en vele kleine beetjes maken uiteindelijk een groot geheel. Bouwen met de Natuur verdient ook een structurele benadering vanuit bovenlokaal niveau, om inhoudelijke en governance redenen. Inhoud: groenblauwe natuurnetwerken zijn fysisch gezien bovenlokaal van aard; dynamische riviernatuur heeft een bovenlokale fysische relatie met veiligheid via het verschijnsel opstuwing; intergetijdenatuur heeft een bovenlokale fysische relatie met veiligheid via de morfologie. Governance: een kwaliteitskader voor Bouwen met de Natuur en waterveiligheid bereikt op bovenlokaal niveau meer diepgang en consistentie; bovenlokale ondersteuning helpt om lokale weerstand, zoals vanuit de landbouw, te overwinnen. Bovenlokaal komt al gauw neer op nationaal, in welke vorm dan ook. De tweedekamermotie-de Groot/Bromet over ruimtelijke kwaliteit in de wateropgave is een kans. Een kwaliteitsteam zoals het Q-team van Ruimte voor de Rivier kan verschil maken.
Rivierexperts tegen Rijkswaterstaat: stop streng snoeien uiterwaarden
Minder kappen en meer verticale ruimte voor de rivieren
Nu door klimaatverandering overstromingen vaker voorkomen, kappen beheerders de uiterwaarden kaal om het water zo snel mogelijk te kunnen afvoeren. Onnodig en zonde, constateren natuurbeschermers. ‘Kappen met kappen’ brengt de veiligheid niet in gevaar en verhoogt de biodiversiteit en opname van CO2, volgens een nieuw plan.
29 jaar NURK
Alles verandert, alles stroomt. In navolging van de motie-De Groot/Bromet zullen we vanaf nu hoogstwaarschijnlijk waterveiligheid, natuur en andere ruimtelijke vraagstukken gaan verbeteren langs een meetlat van ruimtelijke kwaliteit. Bij ruimtelijke kwaliteit gaat het om informatie en vooral om inspiratie. In het boekje van Staatsbosbeheer 25 jaar NURG, Nadere Uitwerking Rivierengebied: 25 jaar kansen pakken en volhouden, kijken twee ministers terug op 6.700 hectare nieuwe riviernatuur ontwikkeld tussen 1995 en 2020. Ik stelde me voor dat er in 2050 een boekje zou verschijnen over een Nadere Uitwerking Ruimtelijke Kwaliteit. Twee ministers blikken weer tevreden terug, ditmaal op een tijdvak waarin ruimtelijke kwaliteit centraal kwam te staan in het Nederlandse waterbeleid. Niet 25 jaar NURG, maar 29 jaar NURK.
Verticale ruimte voor de rivier
De nieuwe Waterwet heeft het beoordelen en ontwerpen van de dijken flink veranderd en dat gaat ook op voor de ontwikkeling en het beheer van de rivieruiterwaarden. Vegetatie in de uiterwaarden wordt gekapt en gemaaid om centimeters opstuwing te voorkomen. Opstuwing vergroot immers de overstromingskans. Maar hoe groot is dat effect eigenlijk?
Met de nieuwe veiligheidssystematiek is opstuwing uit te drukken in extra dijkversterkingskosten om in 2050 aan de Waterwet te voldoen. Uit onderzoek door HKV voor deze productie blijkt dat opstuwing door riviernatuur relatief weinig kost aan extra dijkversterking.
Met meer opstuwing kan de biodiversiteit omhoog en kunnen de beheerkosten omlaag. Bovendien geeft het meer vrijheid voor uiterwaardontwerp en beheer, voor bijvoorbeeld obstakels in de uiterwaarden.
Binnen de Waterwet op zoek naar een nieuwe balans tussen veiligheidsbeheer, dijkversterking en uiterwaardinrichting.
Dijken verhogen én de natuur verrijken
Column NLWL: De Waal
Buitendijkse herinrichting leidt tot grondwaardes, gezondheid en vestigingscondities die de moeite van de herinrichting waard zijn. Buitendijkse landbouwgrond is niet geschikt voor schaalvergoting; buitendijkse natuur is onderdeel van een dynamisch natuurnetwerk dat loopt van de Noordzee tot de Alpen. Om dit te realiseren, zijn de programma’s Integraal Riviermanagement (IRM) en de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW) niet genoeg. Ook het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) moet er aan bijdragen. Vanuit het perspectief van het HWBP geldt zelfs: weinig moeite, veel waarde.